به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مجمع عالی حکمت اسلامی: نشست علمی «اخلاق و معنویت در گام دوم انقلاب» پنج‌شنبه ۵ دی ماه ۱۳۹۸، از ساعت ۹ الی ۱۲، با حضور صاحب‌نظران، محققین، طلاب و دانش‌پژوهان حوزوی و دانشگاهی در سالن اجتماعات مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد.
در این نشست علمی حجت الاسلام والمسلمین دکتر ابوالفضل ساجدی عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، حجت الاسلام والمسلمین دکتر احمدحسین شریفی عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی به‌عنوان کارشناس و حجت‌الاسلام دکتر حسن محیطی اردکان به عنوان دبیر علمی در خصوص اخلاق و معنویت در بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی، به تبادل‌نظر و بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.
در ابتدا دکتر شریفی با تأکید بر این مطلب که نگاه واقع‌بینانه و جامع به اخلاق، حاکی از سیطره و حاکمیّت ارزش‌های اخلاقی بر تمامی شؤون فردی و اجتماعی انسان است، اخلاق و معنویّت را روح حاکم بر توصیه‌های هفت‌گانۀ مقام معظّم رهبری در بیانیّۀ گام دوم انقلاب اسلامی دانستند و با استناد به اینکه گام دوم در نظر رهبر انقلاب فرآیند بزرگ و جهانی ۴۰ سالۀ دوم انقلاب است افزودند که اخلاق و معنویّت را نیز باید در گسترۀ جهانی آن در نظر گرفت.
ایشان این بیانیّه را به یک فرمان جهاد در عرصه‌های مختلف مبارزه با یأس و ناامیدی، پیشرفت علمی و پژوهشی، ترویج اخلاق و معنویّت، گسترش سبک زندگی اسلامی و مبارزه با سبک زندگی غربی دانستند و افزودند انقلاب اسلامی شکل‌دهندۀ معنویّت و اخلاق مقاومت و استکبارستیزانه است که عقلانی و فطری است و این ظرفیّت را دارد که تمامی فعّالیّت‌های فردی، اجتماعی و اقتصادی را در گسترۀ جهانی مدیریّت کند. همچنین ایشان در یک برآیند کلّی انقلاب اسلامی را در زمینۀ اخلاق‌گستری و معنویّت‌گستری، موّفق ارزیابی کردند.
حجت الاسلام دکتر شریفی ارزیابی میزان توفیق گام اول انقلاب در تحقّق اخلاق و معنویّت و نیز تعیین مؤلّفه‌ها و شاخصه‌های مورد انتظار در گام دوم را منوط به تعریفی دانستند که از این دو امر ارائه می‌دهیم. اخلاق و معنویّت در تعریف غربی عبارت است از هر چیزی که سه مؤلّفه داشته باشد: شادی و نشاط، آرامش و امید به زندگی؛ که منظور از شادی شادی‌های شهوانی است. طبق این تلقّی انقلاب اسلامی در گام نخست خود موفّق نبوده است. امّا مقام معظّم رهبری در بیانیّۀ گام دوم انقلاب، معنویّت را به معنای برجسته کردن ارزش‌های معنوی نظیر اخلاص، ایثار، توکّل و ایمان در خود و جامعه می‌دانند و اخلاق را نیز رعایت فضایلی نظیر خیرخواهی، گذشت، کمک به نیازمندان و … تعریف می‌کنند. بر این اساس انقلاب ما در گام نخست موفّق بوده و اخلاق و معنویّت مورد انتظار در گام دوم نیز بر فطرت انسان‌ها مبتنی است و می‌تواند جهانی و جاودانه باشد.
ایشان در زمینۀ تحقّق اخلاق و معنویّت به چند دستورالعمل کاربردی اشاره کردند:
- آگاهی از آسیب‌ها و نقص‌ها در زندگی فردی و اجتماعی.
- اصلاح بینش و گرایش به منظور تغییر بنیادین در اخلاق.
- ارائۀ آموزش‌های جزئی، عینی و مصداقی و پرهیز از کلّی‌گویی (پرداختن به اخلاق کاربردی و حرفه‌ای)
- ترویج عزّت فرهنگی و سبک زندگی اسلامی در برابر سبک زندگی غربی (تولّی و تبرّی)
- برجسته‌سازی خوبی‌ها و فضایل اخلاقی (الگوسازی و معرّفی الگوهای اخلاقی)
در ادامۀ این نشست، دکتر ساجدی با اشاره به مقولۀ رابطۀ اخلاق و سیاست، عملی شدن این بیانیّه را تجربه‌ای دانستند که دنیا تا کنون به خود ندیده است. تجربه‌ای که آمیخته با اخلاق و معنویّت است و همین امر برای انقلاب اسلامی جاذبه ایجاد می‌کند و رویش‌های انقلابی را به بار می‌آورد. ایشان یکی از ثمرات مهمّ آموزه‌های فردی و اجتماعی نظام را پیوند اخلاق و معنویّت در سطوح عمیق‌تر زندگی و جامعه دانستند و افزودند از آنجا که ضرورت اخلاق و معنویّت ـ به دلیل فطری بودن‌شان ـ مورد توافق همۀ انسان‌هاست و برای تقویت آنها در جامعه باید موانع را برطرف کرد.
ایشان با تمسّک به نشانه‌هایی که در بیانیّۀ گام دوم وجود دارد اخلاق و معنویّت را از هم تفکیک کردند. در نگاه اسلامی اخلاق در رابطۀ فرد با خود، خدا، اجتماع و محیط‌زیست اعتبار می‌شود و چون تمامی تلاش‌های انسان برای اصلاح رابطه‌اش با سایر موجودات و با نیّت قرب الهی است، در واقع معنویّت به غایت اخلاق اشاره دارد و با رشد اخلاقی، رشد معنوی نیز حاصل می‌شود. از نظر ایشان شاخص‌های اخلاقی بودن متناسب با این چهار نوع رابطه تعیین می‌شود و شاخصۀ معنویّت نیز در دو بعد بینش و گرایش قابل طرح است. فرد و جامعه در صورتی معنوی هستند که در تمامی عرصه‌ها بر مدار اکبر (اهمّ) و احبّ بودن خداوند حرکت کنند.
حجت الاسلام دکتر ساجدی در زمینۀ نحوۀ تحقّق اخلاق و معنویّت بر لزوم نگاه جدّی و عالمانه به اخلاق و شناخت آسیب‌ها و موانع درونی (ابعاد بینشی، گرایشی و رفتار انسانی) و موانع بیرونی (عوامل و نهادهای اثرگذار بر انسان) تأکید کردند. از نظر ایشان اولویّت نداشتن سلامت اخلاقی و روانی در برابر سلامت جسمانی در نهادهای خرد و کلان جامعه اعمّ از خانواده، آموزش و پرورش، رسانه‌ها و … مهم‌ترین آسیب و مانع در راه تحقّق اخلاق و معنویّت است.
در پایان، کارشناسان محترم به پرسشهایی که از سوی حضّار مطرح شد پاسخ دادند.
