یکصد و بیست و نهمین جلسه گروه علمی فلسفه اخلاق برگزار شد+خلاصه بحث

یکصد و بیست و نهمین جلسه گروه علمی فلسفه اخلاق با موضوع “راه های حل تعارض بین رضا و عدم رضا در موارد تعلق قضاء الهی به کفر و معصیت“ با ارائه حجت الاسلام والمسلمین جمال سروش و با حضور اعضاء محترم گروه چهارشنبه ۱۸ دی ۹۸ ساعت ۱۹ در مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد.

خلاصه مباحث مطرح شده بدین شرح می باشد:

در نگاه توحیدی همه کارها حتی افعال اختیاری انسان اعم از اطاعت و کارهای مؤمنانه و معصیت و کارهای کافرانه و منافقانه، فعل خدا و متعلق قضا و قدر الهی است. از طرفی دیگر با توجه به کامل مطلق بودن خدا و احسن بودن نظامش لازم است که همواره عقلا و قلبا  متصف به صفت اخلاقی رضا به قضای الهی باشیم. حال سؤال این است که انسان مؤمن در موارد کفرو عصیان برخی انسان های دیگر چه وظیفه ای دارد؟ رضا (چون به قضای الهی است) یا عدم رضا (چون کفر و معصیت است و رضا به آن، خود نیز معصیت است)؟ چگونه می توانیم این تعارض اخلاقی (چون رضا و عدم رضا از حالات و ملکات اخلاقی است که نقش به سزایی در سعادت یا شقاوت انسان دارد) را حل کنیم؟ اندیشمندان اسلامی از دیرزمان پاسخ های متعددی به این مسئله داده اند که مهم ترین آنها بدین قرار است: الف. صاحب رساله قشیریه با تخصیص در صدد حل مسئله است. ب. غزالی، فخر و مولوی و برخی دیگر از عرفا با تفکیک بین قضا و مقضی مسئله را حل می کنند. ج. میرداماد با تفکیک بالذات از بالعرض در قضا و مقضی به حل مسئله می پردازد. د. ملاصدرا با در نظر گرفتن دو معنا برای قضا پاسخ غزالی را در برخی موارد می پذیرد. ه. مرحوم علامه همه پاسخ های مذکور (غیر از رساله قشیریه) را صحیح می داند؛ هر کدام را به وجهی. در این نوشتار با طرح و بررسی پاسخ های مذکور در صدد حل این معمای اخلاقی (moral dilemma) هستیم.