یکصد و هفتاد و سومین جلسه گروه علمی عرفان با موضوع “گزارشی از وضعیت عرفان و تصوف در جنوب شرق آسیا“ با ارائه “حجت الاسلام والمسلمین حکیم الهی . رئیس مرکز اسلامی جاکارتا“ و با حضور اعضاء محترم گروه چهارشنبه ۱۱ تیر ۹۹ ساعت ۱۹ در مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد.
خلاصه مباحث مطرح شده بدین شرح می باشد:
منطقه چنوب شرق آسیا محل رشد اندیشه‌های صوفیانه بوده و پس از ورود اسلام به آن، جلوه آشکاری داشته تا حدی که بنیاد برخی از مکاتب تصوف نیز در این منطقه گذاشته‌شده است.
در این منطقه ، تصوف با دین‌داری و اعمال و رسوم مردم آمیخته شده و درهمه اقشار جامعه نفوذ نموده است.
پیدایش اسلام
عنصر ایرانی؛
عنصر هندی؛
عنصر سادات؛
عنصر چینی.
سازمان های بزرگ دینی اهل سنت در کشور اندونزی
مچلس العلماء
نهضت العلماء
انجمن محمدیه
مجلس العلماء
مجلس العلماء اندونزی مخفف به MUI یکی از نهادهای دینی مستقل در کشور اندونزی است. این مجلس متشکل از علماء، زعما و فرهیختگان دینی جهت ارشاد و تربیت مسلمانان اندونزیایی است. مجلس العلماء در سال ۱۹۷۵ میلادی تأسیس شد. این مجلس در صدور فتوای حلال، تعیین صحت جریان امور در دین مبین اسلام و آنچه که مربوط به مصلحت و مفید برای زندگی روزمره ی مسلمانان اندونزی است، به دولت این کشور یاری می رساند.
سازمان محمدیه
سازمان محمدیه سال ۱۹۱۲ میلادی در شهر جوکجاکارتا توسط کیایی سید احمد دهلان تاسیس شد
یکی از ویژگی های بارز این سازمان فعالیت در خدمات اجتماعی و تشویق به اجتهاد (در مقابل تقلید) است.
محمدیه رویکرد التقاتی را بعنوان جمع بین اصلاحگری و تعلیمات سکولار اتخاذ کرده است و از آن به عنوان روشی برای هدایت مردم مسلمانان در مقابل مدرنیته و تطهیر مسلمانان از مراسم های بومی و سنتی که از نظر آنها بدعت و تلبیس حق بالباطل است، بهره می برد.
دکترین
مذهب رسمی محمدیه سنی است و با شعار- به قرآن و سنت باید برگردیم – خود را معرفی می نماید. لذا پیروان سازمان محمدیه بر خلاف پیروان سایر مذاهب اهل سنت، فقط پیرو یکی از ائمه ی اربعه نیستند. محور اصلی حرکت و فعالیت محمدیه تقویت احساس وظیفه اخلاقی و اجتماعی مسلمانان است و همچنین تربیت ایمانی تا به اسلام حقیقی برسند.
فعالیت
۵٫۷۵۴ مدرسه
و ۱۷۶ دانشگاه
صد ها بیمارستان و درمانگاه
سازمان محمدیه دارای چند سازمان وابسته نیز می باشد:
۱) آیشییا (سازمان بانوان) ۲) جوان محمدیه (جوانان) ۳) نشیه الآیشییا (دختران) ۴) انجمن دانشجویان محمدیه
۵) انجمن رزمی کاران محمدیه ۶) حزب الوطن (کشافه)
نهضت العلماء
سازمان نهضت العلماء، بزرگترین سازمان اسلامی در کشور اندونزی است که در سال ۱۹۲۶ میلادی توسط کیایی حاجی هاشم اشعری تأسیس شده است.
دکترین
سازمان نهضت العلماء رسما اعلام کرده که از اهل سنه و الجماعه پیروی می کند و راه میان روی را (نه عقلگرایی محض و نه نقل گرایی محض)را برگزیده است. در فقه از امام شافعی، در عقیده از ابو الحسن اشعری و ابو منصور ماتریدی و در تصوف از غزالی تبعیت می کنند.
آمار پیروان و فعالیت
بر اساس آخرین آمار تعداد پیروان سازمان نهضت العلماء نود تا یکصد و بیست میلیون اعلام شده است. بیش از یکصد هزار مسجد
در اندونزی ۲۴٫۰۰۰ حوزه وجود دارد و ۱۳٫۴۴۷ حوزه وابسته به سازمان نهضه العلماء است.
۴۴ دانشگاه در سراسر اندونزی
در طریقت هم نهضت العلماء دارای سازمان معتبری به نام JATMAN به رهبری حبیب لطفی است . این سازمان دارای ۳۸ طریقت متعبر با حدود ۴۰ میلیون نفر پیرو است.
شعب این سازمان در ۳۳ استان وجود دارد و در ۴۷٫۱۲۵ منطقه
سازمان های بزرگ شیعی در کشور اندونزی
سازمان ایجابی (Ikatan Jamaah Ahlul Bait Indonesia) IJABI
سازمان ابی ABI (Ahlul Bait Indonesia)
سازمان ایجابی IJABI
(Ikatan Jamaah Ahlul Bait Indonesia) در سال ۲۰۰۰ م تاسیس شد
پنج شعار اصلی ایجابی عبارتند از:
۱- اسلامی عقلانی و روحانی
۲- نفی تعصب قومی-گروهی و مقدم دانستن اخلاقیات بر فقه
۳- اسلام پلورالیست
۴- اسلام مدنی
۵- دفاع از مستضعفان
در حال حاضر آقای جلال الدین رحمت ریاست شورای مرکزی ایجابی به عهده دارد.
سازمان ابی ABI (Ahlul Bait Indonesia)
سازمان ابی ABI
اهل البیت اندونزی (Ahlul Bait Indonesia) در ۲۷ جولای سال ۲۰۱۰ م تأسیس شده است.
رئیس سازمان ابی آقای دکتر عمر شهاب است
پشینه و تاریخ تصوف در جنوب شرق آسیا
مهمترین دیدگاه ها
ورود تصوف همزمان با ورود اسلام در قرن دوم یا سوم هجری
قرن ششم زمان وروود تصوف به عنوان طریقت
اسلام تا قبل از ظهور طریقت‌های صوفی در این منطقه رونق چندانی نگرفت و تلاشهای تبلیغی چشمگیر مسلمـانان در این مجمع الجزایر، پیوند نزدیکی با تلاشهای تبلیغی صوفیان داشته است
عمده تاثیرات صوفیانه از حلاج بوده که ولی سیتی چنار تحت تاثیر وی قرار گرفته و ندای انا الحق سرداد و به حکم ارتداد کشته می شود
قرن دهم هجری اولین خلیفه و عارف صوفی و پیر طریقت در اندونزی
اولین نسل صوفیان اندونزی
حمزه فنسوری (متوفای۱۵۹۰م)،
وی اولین صوفی اندونزی است که به عنوان خلیفه طریقت قادریه در اندونزی شناخته شده است
وی نزد ایرانیان زبان فازسی و عرفان را فراگرفت و تحت تاثیر عرفاو شاعران ایرانی قرار گرفت و شعر سرود
وی نظریه وحدت وجود را مطرح می کند که علما او را مرتد اعلام می کنند
علامه حمزه فنسوری آثار بسیاری از اندیشمندان مسلمان چون ابن عربی (متوفای ۶۳۸ ق/۱۲۴۰ م)، ابو حامد محمد غزالی (متوفای ۵۰۵ ق/۱۱۱۱ م)، عبدالکریم جیلی (متوفای ۸۳۲ ق/۱۴۲۹ م) و عبدالرحمن جامی (متوفای ۸۹۷ ق/ ۱۴۹۱ م) را به‌خوبی می‌دانست.
وی نخستین اندیشمند بومی این منطقه بود که اصول مابعدالطبیعی را به زبان مالایی نوشت.
شمس‌الدین سوماترایی (متوفای۱۶۳۰م)
عبدالرئوف سینگکلی( متوفای ۱۶۶۰ م)
نورالدین الرانیری (فی۱۶۳۰م)
یوسف الماکاساری (متوفای ۱۶۹۹ م)
اولیای نه‌گانه اندونزی
اولیای نه‌گانه اندونزی نزد مردم این کشور به‌عنوان بزرگان دینی و مرشدهای روحی و رهبران طریقت‌های صوفی شمرده شده و نخستین عالمان دینی در کشور اندونزی به شمار می‌آیند.
سونان گرسیک معروف به «مولانا مالک ابراهیم». او در سمرقند به دنیا آمده و پدرش یکی از عالمان شیعی سمرقند بوده است که نسبتش به امام حسین (علیه‌السلام) می‌رسد. ایشان در سال (۱۴۱۹م) وفات یافت و آرامگاهش در روستای گاپورای شرقی منطقه گرسیک واقع‌شده است.
رادن رحمت معروف به «سونان اَمپِل». و در سال(۱۴۸۱م) وفات یافت و آرامگاهش در جنب غربی مسجد امپل در شهرسورابایا دراستان جاوه شرقی قراردارد.
رادن مقدوم ابراهیم ملقب به سونان بونانگ فرزند سونان امپل است. و در سال (۱۵۲۵م ) وفات یافت و آرامگاهش در همان شهر قرار گرفته است.
رادن قاسم یا رادن سیف‌الدین ملقّب به « سُونان درجت». او پسر مولانا رحمت و نوه مولانا مالک ابراهیم و برادر سونان بونانگ است. و در سال (۱۵۲۲م) وفات یافت و آرامگاهش در محل پاچیران درشهرلامونگان قراردارد.
عوامل توسعه تصوف
شرایط آب و هوایی و اقلیمی
پیشینهش باورهای مردمی
مروجان و مبلغان دینی
آثار صوفیان برجسته منطقه مالایی
آثار مکتوب به جای مانده ازصوفیان برجسته این منطقه همچون حمزه فنسوری، شمس‌الدین سوماترایی، عبدالرئوف سینگکیلی و یوسف ماکاساری در سده (۱۱ ق/۱۷ م) شروع تاریخ فعالیت عقلانی و ادبی عرفانی اسلامی این منطقه به شمار می‌آید.
آثار معروف و در دسترس فنسوری
اسرار العارفین،
شراب العاشقین
و المنتهی
و مجموعه‌ای از اشعار
وی در آثار نظم و نثر خود، اصل وحدت وجود ابن عربی، تعینات وجود در حضرات خمس، نسبت میان خداوند و خلق او، انسان کامل و معرفت الهی را شرح می‌دهد.
علامه فنسوری به عنوان ابن عربیِ جهان مالایی شناخته می‌شود
- شمس‌الدین سوماترایی پیرو حمزه فنسوری بود. و از این‌رو، به عنوان بزرگترین مفسر آثار فنسوری شناخته می‌شود.
در «نورالدقائق» که نخستین بخش از اثر مابعدالطبیعی به‌جای مانده از سوماترایی به نام مرآه المحققین است، وی اصل هفت مرتبه وجود را که از ذات الهیِ بی تعین تا عالم اشیاء مادی را در برمی‌گیرد، شرح می‌دهد. این اصل اعتقادی عرفانی به گستردگی در جهان مالایی شناخته‌شده و آموزش داده می‌شود.
- نورالدین الرانیری (متوفای۱۰۷۶ ق/۱۶۶۵م) که از صوفیان مالایی وپیرو طریقت رفاعیه بود. وی نویسنده‌ای پرکار بود و چندین اثر مهم به زبان مالایی نوشت که از جمله آثار
«حجه الصدیق لدفع الزندیق» است که نقدی بر آموزه‌های الهیاتی فنسوری و سوماترایی به شمار می رود. بستان السلاطین که متشکل از هفت کتاب و نوعی تاریخ نگاری جهانی است که با آفرینش عالم آغاز می‌شود و با تاریخ پیامبران، پادشاهان، مقدسان و حکیمان ادامه می‌یابد.
اثر کوچک دیگرِ او صراط المستقیم است که در آن موضوعات عملی عبادات، ازدواج، طلاق و… مورد بحث قرار گرفته است و امروزه همچنان در مدرسه‌های علمیه در مالزی و اندونزی تدریس می‌شود.
- علامه عبدالرئوف السینگکیلی که از دیگر صوفیان نامدار این خطه است از رهبران طریقت پر طرفدار شطاریه در جهان مالایی است او نخستین کسی است که ترجمه و تفسیری از کل قرآن به زبان مالایی تدوین کرد. کتاب «ترجمان المستفید» وی که مبتنی بر تفسیر الجلالین است، به مدت ۳۰۰ سال تنها ترجمه و تفسیر مالایی قـرآن بود و نقش مهمـی در گسترش اصطلاحـات دینی اسلامی به زبان مالایی داشت و سرمشقی برای درک زبان و معنای قرآن توسط مالایی زبانها به شمار می‌آمد.
- یوسف الماکاساری (متوفای ۱۶۹۹م) از پیروان طریقت نقشبندیه است. او اولین کسی است که نام نقشبندیه را به‌عنوان طریقت در اندونزی برد. وی درباره این طریقت کتابی را تحت عنوان «الرساله النقشبندیه» که حاوی اذکار و اوراد و دستور عمل‌هایی است به رشته تحریر در آورد.
آثار صوفیان برجسته منطقه مالایی
- محمد بن عبدالکریم السامان (متوفای ۱۷۷۵م) بانی طریقت سامانیه است. طریقت سامانیه درواقع آمیزه‌ای از طریقت خلوتیه و قادریه و نقشبندیه و شاذلیه رایج در شمال آفریقا است
- نامدارترین شاگردان طریقت سامانیه در اندونزی عبد الصمد البالمبانی (متوفای۱۱۹۰ ق/۱۷۷۶ م) است. از وی آثار متعددی در تصوف به زبان مالایی به جا مانده است.
عبدالصمد پالمبانی بخش‌هایی از احیاء علوم‌الدین غزالی را به زبان مالایی ترجمه و تفسیر نموده و اثر خود را «سیر السالکین» نامید.
- یکی دیگر از مروجان طریقت سامانیه در اندونزی، نفیس البنجاری است.
وی کتابی تحت عنوان الدر النفیس نگاشت و به ترویج طریقت سامانیه پرداخت
مهمترین طرق صوفیه در اندونزی
| ۱- طریقت قادریه |
| ۲- طریقت نقشبندیه |
| ۳- طریقت ادریسیه |
| ۴- طریقت قادسیه |
| ۵- طریقت خلوتیه |
| ۶- طریقت نهضت الوطن |
| ۷- طریقت نقشبندیه |
| ۸- طریقت قادریه و نقشبندیه |
| ۹- طریقت علویه |
| ۱۰- طریقت رفاعیه |
| ۱۱- طریقت سامانیه |
| ۱۲- طریقت صدیقیه |
| ۱۳- طریقت شاذلیه |
| ۱۴- طریقت شطاریه |
| ۱۵- طریقت تیجانیه |
| ۱۶- طریقت مولویه |
آئین های صوفیان
ذکر هفتگی
ختم توجه روزهای جمعه
تجمع ماهانه ذکر جمعی به همراه موسیقی
راتب خواندن اشعار مدح
مراسم حول
مشترکات تشیع و تصوف در جنوب شرق آسیا
- پیوندهای اعتقادی و باورهای دینی
- پیوندهای عملی و سلوکی
- پیوندهای اجتماعی وهم زیستی
پیوندهای اعتقادی و باورهای دینی تصوف وتشیع دراندونزی
وحدت شخصیه وجود
علامه حمزه فنسوری که قبلا یادش به میان آمد، نخستین شخصیت صوفی دراندونزی است که اندیشه وحدت وجود را دراثر معروف خود به نام اسرارالعارفین تدوین نموده است. این کتاب که به شیوه ترجمان الاشواق ابن عربی، لمعات فخرالدین عراقی ولوایح عبدالرحمان جامی نگارش یافته عمدتابه مباحث وجودشناسانه و معرفت شناسانه پرداخته است.
انسان کامل
حقیقت محمدیه
نورمحمدیه
ولایت تکوینی انبیا و اولیای الهی
ولایت عامه و خاصه
ولایت مطلقه و مقیده
سرسلسله بودن امیرالمومنین(علیه السلام) در طریقت ها
مرجعیت علمی حضرت امیرالمومنین(علیه السلام)
مقامات امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)
شیخ و ولی در طریقت
مشترکات عملی وسلوکی بین تصوف و تشیع
شستشوی باطنی و توبه از گناهان
رعایت حدود الهی با انجام واجبات و ترک محرمات
تأکید بر مستحبات و ترک مکروهات
استواری و استقامت درراه
مراقبت نفس
تأکید بر سکوت وصمت
تأکید بر روزه‌داری و گرسنگی
تأکید بر سحرخیزی
ترک ریا و خودنمایی و همه انواع شرک
اخلاص در عمل
علاقه و محبت خاص نسبت به اهل‌بیت (علیهم‌السلام)
ساختن گنبدوضریح بر روی قبور اولیای الهی
زیارت اهل قبور
برگزاری موالید پیامبر (صلی‌الله علیه و اله) و اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و سایر اولیای الهی
بزرگداشت محرم و عاشورا و عزاداری برای امام حسین (علیه‌السلام)
توسل به اولیای الهی
شفیع قراردادن اولیای الهی
اوراد و اذکار اهل‌بیتی
تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها)
تبرک جویی
کرامات اولیا
خرقه‌پوشی
علاقه و محبت خاص نسبت به اهل‌بیت (علیهم‌السلام)
ساختن گنبدوضریح بر روی قبور اولیای الهی
زیارت اهل قبور
برگزاری موالید پیامبر (صلی‌الله علیه و اله) و اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و سایر اولیای الهی
بزرگداشت محرم و عاشورا و عزاداری برای امام حسین (علیه‌السلام)
توسل به اولیای الهی
شفیع قراردادن اولیای الهی
اوراد و اذکار اهل‌بیتی
تسبیح حضرت زهرا (سلام الله علیها)
تبرک جویی
کرامات اولیا
خرقه‌پوشی
پیشنهادات
چاپ و نشر کتاب
تألیف کتب مورد نظر طرفین
پژوهش‌های علمی مشترک
مشارکت در برگزاری سمینارهای علمی
پروژه‌های پژوهشی علیه تندروی و وهابیت
چاپ آثار علمی متصوفه و عرفا
تحقیق متون متصوفه و ارائه به جامعه علمی کشور
ارسال کتاب به مراکز علمی متصوفه
تبادل استاد و دانشجو
برگزاری دوره‌های تخصصی عرفان نظری برای متصوفه
دعوت از شخصیت‌های متصوفه برای سفر به ایران
برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت برای شخصیت‌های بارز متصوفه در ایران
همکاری با حوزه‌های علمیه متصوفه
