“مبانی کلامی انصارالله یمن” در جلسه گروه علمی کلام+خلاصه بحث

جلسه گروه علمی کلام با موضوع “مبانی کلامی انصارالله یمن” با ارائه حجت الاسلام و المسلمین علی کارشناس سه شنبه ۱۸ آذر ۹۹ ساعت ۱۸:۳۰ در مجمع عالی حکمت اسلامی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

خلاصه مباحث مطرح شده به شرح زیر است:

استاد رضا نژاد:

شیعه زیدیه حدود هزار سال است که در یمن فعالیت داشته اند و البته زیدیه در مناطق دیگر هم فعال بوده اند در مناطق دیلم و طبرستان ایران سال ها حضور داشته اند و حتی برخی از ایرانیان توسط زیدیه شیعه شده اند ؛ برخی از بزرگان زیدیه هم در ایران مدفون شده اند؛ عربستان صد سال است درگیری مرزی با یمن داشته است؛ بعد از انقلاب اسلامی که یمنی ها با ایران و انقلاب همراه شده اند عربستان و وهابیت تلاش داشته با گرایش های سلفی و وهابی در زیدیه به صورت استراتژیک متحد شود ولی بحمد لله جریان انصار الله یمن به سمت انقلاب اسلامی آمده و جبهه مقاومت تقویت شده است؛ انصار الله یمن با مبانی مذهب زیدی، به فعالیت مشغولند و در این جلسه استاد  کارشناس که  تخصصی در این زمینه دارند مباحث کلامی انصار الله را بیان می کند.

استاد کارشناس:

در روایات یمن و اهل آن مورد توجه قرار گرفته اند؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله باری در باره مردم یمن فرمودند: أهل‏ الیمن‏ أرقَّ قلوباً وألینَ أفئده و أبخع طاعه:  یعنی مردم یمن رقیق القلب ترین و نرم دل ترین و مطیع ترین مردمند. (شرح کافی ملا صالح مازندرانی، ج‏۴، ص ۲۸۱)  ؛ امیر المؤمنین علیه السلام از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت می کند که فرمود: مَنْ أَحَبَّ أَهْلَ‏ الْیَمَنِ‏ فَقَدْ أَحَبَّنِی وَ مَنْ أَبْغَضَهُمْ فَقَدْ أَبْغَضَنِی‏ یعنی هر که یمنی ها را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر که با آنها کینه ورزی کند با من کینه ورزی کرده است. (کمال الدین و تمام النعمه، ج‏۲، ص ۵۴۱/ کنز الفوائد، ج‏۲، ص۱۵۴/ بحار الانوار ج ۳۴، ص ۳۳۳)

انصار الله یمن در برابر سه جریان دیگر ایستاده است: زیدی های سلفی؛ زیدی های سکولار و روشنفکران 

در میان مراجع و علمای زیدیه ،جریانی بودند که به زیدیه جارودیه گرایش داشتند. جارودیه از منظر فقهی و کلامی قرابت بیشتری به امامیه دارد. این جریان بر اصل امامت به عنوان یکی از اصول اساسی زیدیه پایبند بودند  و رویکرد انقلابی زیدیه را حفظ کرده بودند. آنها ضمن التزام به اصل امر به معروف و نهی از منکر معتقد بودند باید در برابر دستگاه ظالمانه و فساد حکومتی قیام کرد. جریان انقلابی زیدیه، سیستم آموزشی سنتی علمای زیدیه را ناکارآمد می‎دانستند از این رو با تشکیل انجمنی با عنوان منتدی الشباب المؤمن به برگزاری دوره‎های آموزشی و تربیتی برای جوانان زیدیه اقدام کردند.

انجمن شباب المؤمن بعدها گسترش یافته و به تنظیم الشباب المؤمن (تشکیلات جوانان مؤمن) تغییر نام داد.  رهبر معنوی این تشکیلات بدرالدین الحوثی و مؤسس و نظریه پرداز سیاسی آن حسین الحوثی بود.  جریان انقلابی زیدیه از نظر فکری و سیاسی به انقلاب اسلامی ایران نزدیک بود. برخی از دیدگاه‎های حسین حوثی متأثر از اندیشه‎های امام خمینی بود. او در سخنرانی‎های خود دیدگاه‎های امام خمینی را مطرح نموده و روش حکومتی و رویکرد استکبار ستیزی وی را الگوی مناسب حکومت اسلامی معرفی می‎کرد.

جریان انقلابی زیدیه از سال ۱۹۹۷ تا اوائل سال ۲۰۰۰م بیشتر در عرصه‎های فکری و فرهنگی فعالیت می‎کرد  اما از سال ۲۰۰۲م به بعد با حمله آمریکا به افغانستان و عراق با ادعای مبارزه با تروریسم، حضور نظامی آمریکا در یمن و همکاری دولت علی عبدالله صالح با دولت آمریکا فعالیت‎های سیاسی جریان انقلابی زیدیه پررنگ تر شد.  در این میان مرکز ثقل سخنرانی‎های حسین حوثی دیدگاه‎های ضد آمریکایی و اسرائیلی وی بود.

عقاید اصلی؛ شعارها و نمادهای جریان انصار الله:

از نظر شهید الحوثی دین و سیاست متحد است و تشکیل حکومت اسلامی یک اصل است و شعارهای پنجگانه آنها در پرچمشان مشهود است .

خنجر یمنی ها هم نماد آمادگی برای جهاد است که پیشینه طولانی دارد:

 

این خنجر که در مراسم عبادی نماز جمعه پوشیده می شود نمادی از آمادگی جهاد است که هزاران سال قبل هم وجود داشته است.

هم‎ پیمان شدن دولت وقت یمن با ائتلاف موسوم به ضد تروریسم به رهبری آمریکا، انتقادهای شدید حسین حوثی را به دنبال داشت. مخاطب جلسات سخنرانی حسین حوثی جوانان زیدی بودند. رفته رفته موج اعتراضات ضد آمریکایی و اسرائیلی جریان انقلابی زیدیه با شعارهای چهارگانه «مرگ بر آمریکا،( بر اساس آیه ۱۱۹ آل عمران: قُلْ مُوتُوا بِغَیْظِکُمْ ۗ)و نیز شعار یا منصور امت؛  مرگ بر اسرائیل، لعنت بر یهود (بر اساس آیه ۸۲ مائده : لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَهً لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیَهُودَ وَالَّذِینَ أَشْرَکُوا ) و پیروزی از آن اسلام است» که در نمازهای جمعه شهرهای صنعا و صعده و دیگر تجمعات دینی و راهپیمایی های سیاسی سرداده می‎شد به اوج خود رسید.

دولت علی عبدالله صالح، رئیس جمهور وقت یمن، که هشدارهای متعددی به فعالیت‎های سیاسی و اظهارات سیاسی حسین حوثی داده بود پس از بازداشت متعدد ، طرفداران جریان انقلابی در یمن  سرانجام در سال ۲۰۰۴م به سرکوب جریان انقلابی زیدیه و برخورد نظامی با آن پرداخت.

جریان حوثی‎ها از سال ۲۰۱۳م به بعد به جنبش فراگیر انصارالله یمن تبدیل شد و از مقبولیت بیشتری در میان قبایل و جریان فعال در یمن برخوردار گشت. جنبش انصارالله در ۲۰۱۴م علیه دولت یمن به ریاست عبد ربه منصور هادی انقلاب کرد و با پشتیبانی مردمی مشروعیت این دولت را به دلیل محقق نکردن خواسته‎های مردم، استمرار فساد حکومتی و ابقای انحصار قدرت سیاسی و اقتصادی در اختیار برخی از قبایل و گروه‎ها زیر سؤال برد. 

 

ویژگی های فکری و عقیدتی انصار الله:

ریشه نامگذاری آنان از قرآن است که بر پایه ایستادگی در برابر ظلم و استکبار شکل گرفته است و مقر اصلی آنان صعده یمن است.

مهم ترین عقیده آنها اعتقاد به عید غدیر و اهتمام به آن است.

انصار الله عقل گرا هستند و در پاسخ به شبهات با عقل کار می کنند و اصل عدالت را هم قبول دارند

کتاب هایی مانند “الهادی الی الحق و المسند” از مآخذ عقادی انصار الله هستند.

امام  راحل در عقیده آنها باید در برابر ظلم و ستم قیام کند؛ لذا حتی تعبیر امام خمینی و امام خامنه ای را به عنوان امام دانستن آنها به کار می برند.

حوثی ها قرابت زیادی با شیعیان و امامیه دارند، ولایت فقیه در امامیه با بحث های زیدیه قرابت زیاد دارد .

به نهج البلاغه و صحیفه سجادیه اهمیت داده و در حوزه های علمیه آنها تدریس می شود.

بر اساس آیه ۱۰۴ آل عمران (وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ ۚ )؛ امر به معروف و نهی از منکر را بر همه لازم می دانند  و دعوت به خیر در این آیه را دعوت به هدایت و زنده کردن مردم می دانند.

دشمنی با یهود بر اساس قرآن ( مثل آیه ۸۲ مائده ) یک اصل مهم برای آنهاست.

پیروی از مکتب اهلبیت ؛ جهاد با کفار و استقلال و رهایی از وابستگی و تشکیل بازار مشترک اسلامی و تحریم آمریکا و اسرائیل؛ از مهم ترین سخنان و تاکیدات حسین الحوثی است و بر روز قدس تاکید می کنند.

حسن الحوثی گفته است مبارزه با صهیونیسم مهم است و آمریکا راهبردش تسلط بر حرمین شریفین است و اعلان برائت از مشرکان و کفار راهکار مهم است و باید پیش روی مستکبران بایستیم .

نفی ارهاب و تروریسم یک مبنای مهم حوثی هاست  و معتقدند   دشمنان با ایجاد  و تبلیغ واژه تروریسم می خواهند در برابر جهاد اسلامی بایستند و با پوشش ارهاب کشورهای اسلامی را اشغال کنند.

لزوم پیروی از اهلبیت  به عنوان اعلام الهدی مبنای مهم الحوثی است و خمسه اهل کساء را همان اهلبیت می دانند و یکی از افتخارات خود را الگو قرار دادن اهلبیت می دانند .

شهید بدر الدین مهم ترین نیاز امت را شناخت فرهنگ غدیر می داند .

علامه بدر الدین  گفتار اهلبیت را حجت می داند چون آنها  را از رجس و پلیدی مبرا

می دانند و حدیث سفینه نوح را معتبر و حجت  و مورد استناد می دانند و بر اساس  پنج وجه، حدیث ثقلین را مثبِت حجیت اهلبیت می دانند.

مبنای دیگر آنها پیروی از امام خمینی است که سلاله رسول الله است و در برابر دشمن ایستاده است.

حسین الحوثی در خطبه ”  خطر  دخول الامریکا علی الیمن” امام خمینی را پیشوای لازم الاتباع می داند که باید تبعیت شود که توانسته بر اساس دین؛ پیش بینی حوادث آینده را انجام دهد .

مبنای دیگر آنها ضرورت احیای اسلام ناب محمدی است که دارای چند ویژگی است: فروتنی با مومنین، اقتدار و جهاد با کفار به عنوان فریضه الهی با هدف دفع فتنه وتقویت دین الهی ؛ و اینکه معتقدند با دو گروه باید جنگید: کافران و اهل طغیان ( طاغیان)

 

شناخت جریان های مقابل انصار الله یمن

گفته شد که انصار الله در برابر سه گروه روشنفکر و سکولار و سلفی ایستاده است:

جریان روشنفکر

پیدایش جریان روشنفکری در یمن را می‎توان در انقلاب ۱۹۴۸م علیه دولت یحیی حمیدالدین آخرین سلسله حکومت زیدیه جستجو کرد. این جریان معتقد بود تعیین امامت زیدیه باید با مشارکت همه صورت بگیرد. روشنفکران زیدی معتقد بودند ساختار حکومت در یمن باید از چهار بخش تشکیل شود: دستگاه اجرایی که شامل امام زیدیه و معاونان وی است. مجلس شورا، دستگاه قضایی و عالمان دینی. خاندان آل وزیر در رأس جریان روشنفکری در زیدیه قرار دارد. آنها پس از انقلاب ۱۹۶۲م یمن، ضمن رد مدل حکومتی غرب معتقد به برپایی حکومت اسلامی بودند. این جریان زیدیه از سال ۱۹۹۰م ضمن کم رنگ کردن نظریه تصریح پیامبر(ص) بر امامت امام علی(ع) و دلالت حدیث غدیر، مراد اصلی حدیث غدیر را دعوت به محبت امام علی(ع) تفسیر کردند، صحت حدیث «الائمه من قریش» را زیر سوال بردند وآن را از اختراعات امویان دانستند. آنان همچنین امامت را شورایی و به انتخاب مردم دانسته و معتقد شدند حصر امامت در اولاد فاطمه در مذهب زیدیه از تاکیدات قاسم رسی (م۲۴۶ق)است.

جریان سکولار

جریان سکولار شامل زیدیانی می‎شود که معتقد به ناکارآمد بودن تعالیم زیدی در سیاست و جامعه و بسنده کردن آن در فضای دینی است. جریان وابسته به علی عبدالله صالح و بسیاری از جمهوری خواهان وابسته به این جریان هستند. حزب کنگره ملی مهم‎ترین تشکیلات این جریان است.

جریان سلفی هم که با وهابیت و عربستان همگرایی دارد.

 

 

 

نظرات اساتید حاضر:

استاد زهادت: روایات مربوط به یمن و اهل آن، قضیه خارجیه و مربوط به آن زمان است و صدق آن بر زمان فعلی معلوم نیست.

استاد رضا نژاد: مناسب بود که مبانی کلام سیاسی در زیدیه مشخص و ارائه می شد زیرا این گروه زیدیه بیشتر حالت سیاسی دارد نه مذهبی ؛ همچنین خوب بود که نظام نامه اعتقادی زیدیه بیان می شد تا در بستر آن مباحث کلامی روشن تر شود.

استاد محمدی: با توجه به جریان برجام و توافق هسته ای ایران و کشورهای غربی(که ظاهرا مخالف عقیده زیدیه در مقابله نظامی با ظلم و استکبار است)، آیا این کار ایران در میزان ارادت انصار الله به ایران و رهبران آن تاثری گذاشته است؟

سوال دیگر آنکه در مورد احمد اسماعیل بصری ( احمد الحسن) و موضوع یمانی و نیز سید حسنی بودن امثال الحوثی و …؛ آیا انصار الله  مواضع و عقیده خاصی دارند؟

استاد اسدی: آیا استاد کارشناس که بحث را ارائه کرده اند، صرف کار تحقیقاتی انجام داده اند و یا ارتباط میدانی و بومی با انصار الله داشته اند؟

نکته دیگر اینکه طرح بحث انصار الله و عقاید کلامی آنها باید به گونه ای باشد که اتحاد اسلامی حفظ شود و شائبه ایجاد اختلاف و دوگانگی بین نظام اسلامی و جبهه مقاومت یمن پیش نیاید و نگذاریم دشمنان ایجاد اختلاف و فتنه کنند.

نکته دیگر اینکه مباحث مطرح شده ؛ در واقع مبانی کلامی بالمعنی الاعم و الاخص بود اما توقع می رفت مبانی بالمعنی الاخص ارائه شود و مثلا نظرات آنها در مورد توحید و امامت و ادله و مبانی آنها در این زمینه ها ارائه می شد.

سوال دیگر اینکه بحث امر به معروف و نهی از منکر جنبه فقهی و عملی دارد و ارتباط آن با مبانی کلامی چیست ؟ شاید بتوان گفتا ارتباط آن دو از باب التزام به احکام است که اگر امر به معروف و نهی از منکر ترک شود در التزام به احکام خدشه ایجاد می شود.

استاد رضا نژاد: هدف ارائه این بحث توسط مجمع و استاد کارشناس؛ سیاسی نبوده است تنها به دلیل قرار گرفتن در هفته پژوهش و تخصص و اعلان آمادگی استاد کارشناس در این موضوع ، بحثی ارائه شده است  [و مباحث اتحاد و همسویی نظام اسلامی و جبهه مقاومت با قوت ادامه دارد].

استاد اسحاقیان: بر اساس تحقیقاتی که در مرکز مهدویت و … انجام داده ایم ؛ بیشتر اعتقاد زیدیه بر اساس مهدویت نوعی و نه شخصی است و موضوع حکومت عدل و برقراری عدل با امام عادل مطرح است؛ از این رو سوال این است که آیا با توجه به ارادت و محبت انصار الله به مراجع و رهبران شیعی و ایرانی ؛ این پیوستگی از نوع سیاسی و راهبردی است و یا تشابهات عقیدتی هم ایجاد شده است؟

استاد شهسواری: عنوان بحث مبانی کلامی است و توقع می رفت مباحث کلامی ارائه شود اما بیشتر موضوعات شبیه مرامنامه سیاسی و حزبی انصار الله بود؛ و اینکه انصارالله هم شعبه زیدیه است پس قاعدتا در عقاید و مباحث کلامی باید با اصل زیدیه مشترک باشند ؛ مساله بعد اینکه بر اساس همین اشتراکات ؛ ظاهرا زیدیه یمن هم باید مثل دیگر زیدیه ؛ جایگاه خاصی برای شیخین و خلفا قائل باشند.

استاد اسدی: اعتقاد امامیه به مجموعه ائمه به صورت عام مجموعی است نه عام استغراقی؛ پس زیدیه که ائمه بعد از امام حسین را قبول ندارند در واقع ائمه را به صورت عام مجموعی و کامل عقیده ندارند و متفاوت با امامیه هستند.

جمع بندی استاد کارشناس:

در مورد سوالات و نکات اساتید باید عرض کنم : حوثی ها رهبر شجاعی مانند عبدالملک الحوثی دارند که در قضیه شهادت سردار سلیمانی و دکتر فخری زاده بیانیه  داده اند و تنها یار و یاورشان انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی است و دوگانگی  نبوده و محبت بر قرار است؛ احمد الحسن مدعی یمانی را هم قبول ندارند زیرا ادعای نیابت خاصه دارد و نیز ادعای امامت و رسالت و نبوت ظلی شبیه قادیانیه داردو علاوه بر آن مدعی معجزه و تفاوت عقیده در رجعت بوده دایره عصمت  انبیاء و اهلبیت علیهم السلام را  محدود کرده که هیچکدام از این عقاید با تفکر حوثی ها ساز گار نیست.

در مورد مبانی کلامی آنها می توان گفت آنها قائل به توحید و نفی شرک هستند ؛ امیرالمومنین را امام به نص خفی می دانند که پیامبر فرموده اند: من کنت مولاه فعلی مولاه؛ حدیث منزلت و ثقلین را مثبت امامت می دانند ؛ در مورد مهدویت؛ مهدی را از فرزندان زهرا می دانند اما به مهدویت شخص معتقد نیستند و فرزند امام حسن عسکری بودن امام مهدی را نقد می کنند، شهید حسین الحوثی در کتاب دروس القرآن خود بیان می کند که امکان ندارد امام به مدت طولانی غایب باشد و جامعه همواره به هادی ( حاضر) نیاز دارد ؛   و توسل را جایز می دانند ؛ گاهی در مورد رجعت سخن گفته اند می گویند امام باید حاضر باشد پس اعتقادشان با غیبت و رجعت سازگار نیستند ؛ البته فرقه های جارودیه و سلیمانیه و صالحیه و … قائل به رجعت شده اند.