نشست علمی “مستندات قرآنی فلسفه سیاسی علامه طباطبایی(ره)” به مناسبت هفتمین ویژه برنامه های بزرگداشت علامه طباطبایی در روز پنج شنبه مورخ ۲۷ آبان ۱۴۰۰ در مجمع عالی حکمت اسلامی قم برگزار شد.
در این نشست که با حضور اساتید صاحب نظر در مباحث سیاسی علامه طباطبایی(ره) برگزار شد، مباحث مختلفی درباره “فلسفه سیاسی و مستندات قرآنی فلسفه سیاسی” علامه طباطبایی(ره) ارائه شد.
در ابتدای این نشست به این پرسش که “آیا بنا به تعریف خاصی که اشتراوس از فلسفه سیاسی مطرح می‌کند، می‌توان علامه طباطبایی (ره) را صاحب فلسفه سیاسی دانست یا به عبارتی او را یک فیلسوف سیاسی دانست؟”
دکتر احمدرضا یزدانی مقدم پاسخ مثبت داد و به این نکته اشاره کرد که حتی خود اشتراوس هم تعریف خود از فلسفه سیاسی را از فارابی و مشخصا از کتاب” الجمع بین رایی الحکیمین” اخذ نموده است.
وی در ادامه مبنای فلسفه سیاسی علامه طباطبایی (ره) را بحث مهم اعتباریات دانست و مفاهیمی نظیر استخدام، ملک اجتماعی، عدالت و اجتماع را در نزد علامه (ره) مفاهیمی اعتباری دانست.
دکتر محمدجواد نوروزی نیز با اشاره به برخی شاخصه های برجسته علامه طباطبایی (ره) نظیر جامعیت، توجه به نیازها و مسائل معاصر و نقش وی به عنوان احیاگر فلسفه اسلامی در تاریخ معاصر، علامه طباطبایی را یک فیلسوف سیاسی دانست. به این معنا که او به مسائل بنیادین سیاست نظیر آزادی، عدالت و… پاسخ هایی فلسفی می‌داد.
دکتر نوروزی در ادامه به این نکته اشاره کرد که علامه (ره)، بحث ضرورت حکومت را با استناد به قرآن ارائه می‌کند. دکتر نوروزی هم چنین به این نکته اشاره کرد که علامه (ره) در بحث گونه شناسی حکومت ها پادشاهی و دموکراسی را از مصادیق حکومت طاغوت می‌داند و حکومت دینی را همان حکومت الهی می‌داند.
دکتر یزدانی مقدم در ادامه به این نکته اشاره کرد که نظریه استخدام و مفهوم استخدام در بیان علامه طباطبایی (ره) جایگاه مهمی دارد، چنین بیان داشت که علامه (ره) استخدام متقابل را و نه استخدام یک طرفه را قبول دارد. در واقع استخدام دو طرفه و متقابل عبارت اخرای عدالت اجتماعی در اندیشه علامه طباطبایی (ره) است. شواهد قرآنی این قضیه را هم می‌توان در آیه ۲۱۳ سوره بقره جست و جو کرد.
دکتر یزدانی مقدم در خصوص اشکالات علامه (ره) به دموکراسی چنین عنوان داشت:
اولا اشکال اول دموکراسی در نگاه علامه (ره) این است که کشورهای به ظاهر دمکراتیک، در حقیقت استخدام یک طرفه را قبول دارند؛
ثانیا این رویکرد استخدام یک طرفه اخلاقی نیست و نمی‌تواند باشد؛
ثالثا اینها راضی به اعمال و فعل یهود و نصارایی بودند که به تعبیر قرآن، “یقتلون النبی بغیر حق…” هستند. البته طبیعی‌است که کسانی که تایید نکنند در این زمره نیستند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه افزود که از نظر علامه طباطبایی (ره)، یک دین انسانی باید سه ویژگی داشته باشد:
اولاً به عامه مردم عرضه شود؛
ثانیاً به عقول مردم عرضه شود؛
ثالثاً تقارب بین طبقات ایجاد نمایند.
دکتر محمد جواد نوروزی عضو هیئت موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در ادامه بحث و در پاسخ به پرسش از جایگاه مردم در نظریه استخدام علامه (ره) گفت که می‌توان از دل نظریه استخدام علامه مردم سالاری دینی را استخراج کرد و البته می‌توان آن را بر اساس مفهوم قرآنی تعاون هم توضیح داد.
