یکصد و چهل و چهارمین جلسه گروه علمی فلسفه سیاسی برگزار شد+خلاصه بحث

یکصد و چهل و چهارمین جلسه گروه علمی فلسفه سیاسی به مناسبت روز بزرگداشت ابن سینا با موضوع “فلسفه سیاسی ابن سینا، فلسفه حاکمیت خردمندانه ادراکی ، تجویزی و تدبیری عقل عملی بر جامعه سیاسی و دولت” با ارائه  آقای دکتر یوسفی راد سه شنبه ۱ شهریور ساعت ۲۱ به صورت (حضوری و مجازی) برگزار شد.

خلاصه مباحث مطرح شده به شرح زیر است:

آقای دکتر یوسفی راد

فیلسوفان سیاسی هر یک متناسب با محیط بیرون و مسائل آن  و متناسب با دستگاه فلسفی  خود خاصه با توجه به نوع نگاه و رویکرد معرفت شناسانه و علم شناسی و نظریه علم خود فلسفه سیاسی متمایز از دیگران را دارند در عین حالی که ممکن است مشترکاتی نیز داشته باشند خاصه اگر در یک پارادایم فکری واحد فلسفه ورزی نمایند. سوال این مقال آن است که ابن سینا با توجه به رویکرد معرفت شناسانه و علم شناسی خود چه نوع فلسفه سیاسی دارد؟ و فلسفه سیاسی وی از چه ماهیتی برخوردار است؟

ادعا آن است که با توجه به رویکرد معرفت شناسانه و واکاوی از آن، فلسفه سیاسی ابن سینا آن دسته خردورزی هایی است که فیلسوف از واقعیت های محیط بیرون و مسائل زمانه درک و فهم نموده و تجویزاتی جهت رفع مسائل و مشکلات و جهت مطلوبیت بخشیدن به آنها با عبور از آنها و ورود به وضع مطلوب به تدابیری سامان بخش کلی مثل طراحی و معماری از یک نظم مطلوبِ جایگزین و تدابیر جزیی مثل وضع قوانین مقتضی مدیریت  محیطی و بهره گیری از شریعت و احکام فقیهانه فقهیان (در تنظیم تعاملات کلی مدنی فرازمانی و فرامکانی) اقدام می کند.

این بحث با محوریت تقسیماتی که ابن سینا از طبقه بندی علوم و حکمت و حکمت عملی و کارویژه های که عقل عملی و مدنی در حوزۀ سیاست و سیاست مدن در دو رساله؛ رساله ” الطبیعیات عیون الحکمه” و رساله ” فی اقسام العلوم”  و در کتاب منطق المشرقیین دارد تنظیم و ارائه گردیده است.

در این تقسیمات با توجه به اینکه عقل عملی مجموعه ادراکات، تجویزات و تدابیر کار بست یافتن فضائل و ترک رذائل است تا فرد در شاخۀ علم النفس و تهذیب نفس با حاکم کردن اعتدال بر قوای نفس بتواند سعادت دنیا و آخرت خود را کسب نماید و افراد در قلمرو حکمت منزلی و سیاست مدن با هماهنگی و روآوری به تعاون و اعتدال فکری و  رفتاری و کنشی نیازهای مادی و معنوی خود را بطور متعادل تامین و سعادات دنیوی و اخروی خود را کسب نمایند.

در این صورت با رویکرد معرفت شناسانه؛

– فلسفه سیاسی ابن سینا؛ حاکمیت خردمندانه و خردورزانه ادراکی، تجویزی و تدبیری مردم و دولت در جامعه در فرآیند عبور از وضعیت موجودِ آمیخته با سیاست ها و ریاست ها و مدیریت ها و اجتماعات غیر فاضله به وضع مطلوب آنهاست.

و نیز فلسفه سیاسی ابن سینا فلسفه مشارکت فعال(ادراکی، تجویزی و تدبیری) همه گروه ها و اقشار و اصناف جامعه در جهت تامین عادلانه نیازهای مادی و معنوی و نیل به سعادت مادی و معنوی است.

-در این نوع فلسفه سیاسی؛

– ضرورت دارد در عصر غیبت رهبری جامعه رهبری امامتِ حکیمانه، فقیهانه و مجرّبانه با بهره گیری امام و حاکم از حکمت حکیمان و فقه فقیهان و تجربه مجرّبان و اهل مشورت باشد تا هر یک نقش موثر در حل مسائل و در رشد و تحول و پیشرفت و تعالی جامعه و افراد آن داشته باشند.

– ضرورت دارد دولت یکی از مسائل اساسی خود در جامعه را مشارکت فعال و عادلانه مردم در کسب متعادل منافع دنیوی و مصالح اخروی و مشارکت دادن عادلانه مردم در کسب منافع خود و مشارکت دادن اعتدالی در مصالح خود و دیگران در تامین نیازهای مادی و معنوی یکدیگر قرار دهد.

حجت الاسلام دکتر غلام رضا بهروزی لک:

براساس توضیحاتی که بیان داشتید، آیا حکمت عملی غیر از قوه عملی است؟ در فلسفه سیاسی ابن سینا آیا عقل عملی همان حکمت عملی است؟

– بر اساس نظریه فلسفه سیاسی ابن سینا انسان‌ها همگی تابع شریعت هستند. اگر بحث ابن‌سینا را خواسته باشید در عصر کنونی مطرح کنیم، با نظام‌های سیاسی جدید دنیا خیلی متفاوت است. اگر بتوانیم این اندیشه سیاسی خدا محور ابن سینا را به جهان امروزی عرضه و بیان کنیم که چگونه یک حکمت سیاسی مشایی می‌توانیم داشته باشیم و چگونه قابل تسری است که برداشت‌های سیاسی مدرن نشود، بسیار مناسب است.

جناب آقای دکتر علیرضا صدرا:

فارابی می‌گوید اگر حکمت نظری معطوف به حکمت عملی و تشکیل جامعه نشود، معیوب است. حکمت محض و نظری که از فارابی به ارمغان آمده که این حکمت بر گرفته شده از مبانی قرآنی دینی نیز می باشد، بُعد عقلانی آن بر مبنای حکمت مشایی است و حکمت شهودی و قلبی و اشراقی هم بُعد دیگر است که البته هر دو بُعد مکمل یکدیگر هستند.

نقش ابن‌سینا و حکمت‌اش در حکمت متعالیه قابل توجه و تأثیر گذار است، گرچه الان در کشور ما ابر مشکل، مشکل اقتصادی است، ولی مشکل فکری و فلسفی بسیار مهم‌تر از آن است و مشکلات اقتصادی هم ناشی از همین ضعف زیر ساخت های حِکمی، فکری و فلسفی است.

در طول این سالهای بعد از انقلاب اسلامی هر کجا حکیمانه و براساس حکمت  فلسفه اسلامی رفتار کردیم موفق بودیم و هر کجا که از حکمت فاصله گرفتیم هم ضرر کردیم و هم آسیب دیدیم.

حجت الاسلام دکتر احمد رضا یزدانی مقدم:

جنابعالی در ارائه بحث نحوه استنتاج خود از اندیشه و فلسفه سیاسی ابن‌سینا را دقیق بیان نکردید، در حالی که در آغاز بحث و توضیحات ارائه شده هم احساس می‌شود که در نزد ابن‌سینا عقل عملی و عقل نظری هر دو یکی هستند و تفکیک نشده است.

هفته آینده:

  • جمع بندی همین بحث و ارائه نقطه نظرات، اگر بحث حکمرایی و سیاست گذاری هم براساس فلسفه سیاسی ابن سینا مطرح شود خوب است.
  • ادامه بحث حکمرانی و سیاست گذاری عمومی از منظر فلسفه سیاسی اسلامی