نشست علمی بررسی و تحلیل حرکت جوهری نفس و پاسخ به شبهات آن با ارائه و سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین استاد حسن معلمی چهارشنبه ۴ تیر ۹۹ برگزار شد.
همزمان با برگزاری مجمع عمومی اعضای پیوسته، این نشست علمی از سوی شعبه اصفهان و با حضور استاد معلمی در محل دفتر شعبه واقع در مدرسه علمیه صدرخواجو، چهارشنبه ۴ تیر از ساعت ۹:۳۰ الی ۱۱ برگزار که پس از ارائه، سوالات حضار از سوی استاد معلمی پاسخ داده شد.
چکیده بحث استاد معلمی در نشست علمی بررسی و تحلیل حرکت جوهری نفس و پاسخ به شبهات آن:
تکامل نفس انسان از امور مسلم عقل و نقل است یعنی در این که انسان به تدریج در علم و همه صفات اخلاقی می تواند کامل تر گردد شکی نیست و از طرف دیگر نفس و صفات آن همچون علم همه ویژگی های جسم و ماده را ندارد مثل ابعاد سه گانه و بدین جهت مجرد و غیر مادی هستند و نیز انسان در خود یک وحدت شخصی و این همانی شخصی از اول عمر تا کهنسالی را به علم حضوری می یابد و خود را همان شخص بیست یا سی یا چهل سال قبل می داند.
حال با توجه به این سه خصوصیت، سوال اساسی این است که؛
- چگونه تجرد نفس با حرکت و تکامل نفس قابل جمع است با اینکه فلاسفه حرکت در مجرد را محال می دانند؟
- این همانی شخصی نفس چگونه با حرکت جوهری آن قابل جمع است با این که در این همانی ثبات و در حرکت دگرگونی مطرح است؟
در این بحث پاسخ به این دو پرسش مورد نظر است و برای پاسخ به این دو پرسش مسائل زیر باید تبیین گردد:
الف) حقیقت حرکت (حرکت قطعیه و توسطیّه)؛ ب) حرکت جوهری؛ ج) تجرد و اقسام آن و اینکه نفس چه نوع مجردی است؛ د) دلیل نفی حرکت در مجرد و نقد آن؛ ه) تبیین این همانی نفس
حاصل جواب این است که:
اولاً حرکت در دو قسم است؛ ۱٫ ایجاد و اعدام وجود؛ ۲٫ ایجاد وجود و اعدام حدود و در نفس مجرد حرکت دوّم راه دارد که حرکتی تکاملی است و حرکت دوّم با ثبات و تجرّد قابل جمع است و ملاصدرا نیز به این امر تصریح دارد و در ضمن قبول این حقیقت، برهان قوه و فعل را نقد کرده است و برهان قوه و فعل دلیل فلاسفه است بر نفی حرکت در مجرد. [۱]
[۱] . جهت مطالعه مراجعه شود به ۱٫ کتاب نفس و روح در فلسفه و آیات و روایات به قلم نگارنده؛ ۲٫ حکمت متعالیه به قلم نگارنده و ۳٫ مقاله شماره ۷ مجله علمی پژوهشی فلسفه دین (دانشگاه تهران).
