یکصد و چهل و نهمین جلسه گروه علمی فلسفه اخلاق با موضوع “اصول و مبانی نظری نگاه دینی در اخلاق زیست محیطی” با ارائه حجت الاسلام یاسر هاشمی چهارشنبه ۲۴ آذر ۱۴۰۰ ساعت ۱۹ در مجمع عالی حکمت اسلامی به صورت( حضوری و مجازی) برگزار شد.
خلاصه مباحث مطرح شده به شرح زیر است:
در دنیای مدرن کنونی، بشر با تمسک به علوم تجربی، پیشرفتهای چشم گیری بدست آورده است که نمی توان از نقش آن در توسعه رفاه چشم پوشی کرد. اما نگاه های اومانیستی و نگرش سکولاری که صرفاً به بُعد مادی بشر توجه می کند و به تبع آن سبک زندگی خاصی که مدرنیته با خود به همراه داشته، صدمات جبران-ناپذیری نیز بر پیکره حیات بشری وارد ساخته است. از جمله این صدمات در بُعد حیات زیستی انسان می باشد که بحران های زیست محیطی و خلل های بیولوژیکی از جمله دغدغه های امروزه انسان و از مخاطره آمیز ترین بحران های اوست. در این فضا، دغدغه اصلی این مقاله ایجاد توجه به نگاه دینی در این مسأله است. چرا که گزاره های دینی توجه ویژه ای به محیط زیست داشته و ضرورت پی ریزی اخلاق زیست محیطی دینی اهمیت ویژه ای پیدا می کند. از این رو با روشی اسنادی-تحلیلی، اخلاق زیست محیطی اسلامی بر مبنای اصولی چون اصل امنیت، عدالت، پرهیز از تخریب محیط زیست و …اصطیاد شده و ریشه های مستحکم فلسفی و عرفانی آن نیز تبیین می گردد. در این بحث سعی بر این است تا این اصول به اصول کلی تر ارجاع داده شود تا هر چه بهتر گویای نگاه نظام¬مند و یک پارچه اسلامی به مسئله محیط زیست باشد؛ به نظر می رسد این نوع نگاه، می تواند با ایجاد یک نظام اخلاقی و جهان بینیِ خلل ناپذیر، در حیطه نظری گام بلندی در حل چالش ها و بحران های فرا روی بشر در عصر پسا مُدرن بردارد.
به نظر می رسد بررسی ادله نقلی در این زمینه، ما را به دو اصل «توازن» و « اصل ارزشمندی» خواهد رساند. در اصل توازن، وجود تعادل، توازن و یکپارچگی تکوینی در نظام خلقت الهی اثبات می¬گردد. بنابراین از نگاه دینی، نوع تعامل ما با محیط زیست نباید این توازن را به هم بزنند. آیاتی چون ۱۹ حجر، ۵۶ سوره اعراف و … بیانگر این اصلند.
در اصل ارزشمندی با توجه به ماهیت آیه ای محیط زیست، که در آیات بسیاری بیان شده، محیط زیست به اعتبار ذو الآیه که خداوند متعال است و به مناط این که جملگی جلو ه ها و تجلیات ذات پاک الهی اند ارزش و تقدس می¬یابند.
همچنین از جمله مبانی فلسفی ای که تقویت کننده این دو اصل است، قاعده «بسیطه الحقیقه» است. این قاعده با بیان سریان حضور و احاطه حق در تمام مراتب هستی و در نتیجه برخورداری همه موجودات به حسب مرتبه وجودی خود از علم و ادراک، از سویی بیانگر شعور مندی تمام نظام خلقت و از سویی دیگر حاکی از وجود یک روح واحد و یکپارچه تکوینی در سر تا سر عالم است که از وحدت حضرت حق نشأت می¬گیرد (وحدت در کثرت). شعورمندی دلیلی برای ارزشمندی و وحدت تکوینی دلیلی برای وجود توازن در تک تک اجزای عالم است.
