“سیاستگذاری و حکمرانی عمومی از منظر فلسفه سیاسی اسلامی” در جلسه گروه علمی فلسفه سیاسی+خلاصه بحث

یکصد و چهل و یکمین جلسه گروه علمی فلسفه سیاسی با موضوع “سیاستگذاری و حکمرانی عمومی از منظر فلسفه سیاسی اسلامی” با ارائه حجت الاسلام دکتر محمد علی سوادی سه شنبه ۲۴ خرداد۱۴۰۱ ساعت ۲۱ به صورت مجازی برگزار شد.

خلاصه مباحث مطرح شده به شرح زیر است:

اگر رسالت دین هدایت و مدیریت کل انسان ها و جامعه ها در دو ساحت نظر و عمل باشد، فلسفه محض، فلسفه سیاسی یا فلسفه سیاست، علوم سیاسی و دانشواره های سیاسی (اعم از تفسیر سیاسی، فقه سیاسی، حقوق سیاسی، اقتصاد سیاسی، فرهنگ سیاسی، …) همگی باید به گونه ای فهم و اجرا شود که بتوانند رسالت یاد شده و نیز پیشرفت سیاسی بهینه، عدالت سیاسی بیشینه و آزادی سیاسی حد اکثری را فراهم آورند. آشکار است که تمرکز صرف بر ساحت نظر در دانش های عقلی و نقلی و نیز حوزه های علمیه، دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، … نمی تواند رسالت مزبور را تأمین نماید. پس حتما باید به جنبه های سیاست گذارانه و کاربستی معارف حکمت سیاسی و … توجه کافی شود. از گذشته دور یکی از مشکلات دانش های اسلامی ناظر نبودن آن ها به مشکلات زمانه خود و آینده جامعه خویش و جامعه جهانی بوده است.

گروه فلسفه سیاسی مجمع عالی بحمد الله با ترکیب نخبگانی بسیار قوی و به ویژه با اشراف حضرت حجت الاسلام والمسلمین دکتر نجف لک زائی و حضور استاد بسیار برجسته و وارسته جناب دکتر علیرضا صدرا دارای ظرفیت بسیارعالی برای عنایت هر چه بیشتر به سیاست گذاری است. به نظر حقیر اگر فلسفه سیاسی یا فلسفه سیاست به عنوان یک فلسفه موصوف یا مضاف بخواهد به گونه بایسته نقش خود را ایفا نماید تنها راه، پرداختن به مسائل کاربردی و حتما با نقطه عزیمت مسائل انضمامی است. عینیت یافتن این مهم در گرو انتخاب هدفی والاتر و عزمی راسخ تر برای ورود به جنبه های کاملاَ کاربستی با رویکردی اندیشه ورزانه در راستای حل مسائل جاری امروز و فردای جامعه ایران و جامعه جهانی در پرتو فلسفه سیاسی و علوم سیاسی اسلامی ایرانی به ویژه سیاست گذاری است. در راستای ضرورت اهتمام یاد شده، حضرت امام خمینی (قدس سره الشریف) سخنی ارزشمند دارند که هر چند مخاطبش امثال افراد زمانه شناس، متعهد و دغدغه مند گروه فلسفه سیاسی نیست، ولی می تواند ایشان را با وضعیت ناگوار موجود فضای اندیشگی آشناتر سازد. معظم له می فرماید:

روحانیون بیدار شوند؛ الآن وقت مسأله گفتن نیست! شما باید بیدار شوید، به فکر علاج بدبختی هاى مردم باشید؛ مباحثه به تنهایى فایده ندارد؛ مسأله گفتن به تنهایى دردها را دوا نمى‏کند. در شرایطى که دارند اسلام را از بین مى‏‌برند، بساط اسلام را به هم مى‏‌زنند، خاموش ننشینید، مانند نصرانى‏‌ها که نشستند درباره روح‌ القدس و تثلیث صحبت کردند تا آمدند آن ها را گرفته و از بین بردند. بیدار شوید و به این حقائق و واقعیت‌ها توجه کنید؛ به مسائل روز توجه کنید؛ خودتان را تا این اندازه مُهمَل بار نیاورید! شما با این اهمال‌کاری‌ها مى‏خواهید که ملائکه، اجنحه خود را زیر پاى شما پهن کنند؟! مگر ملائکه تنبل پرورند؟! ملائکه بال شان را زیر پاى امیر‌المؤمنین «ع» پهن مى‏‌کنند، چون مردى است که به درد اسلام مى‏‌خورد، اسلام را بزرگ مى‏‌کند، اسلام به واسطه او در دنیا منتشر مى‌‏شود… براى شما که جز مسأله گفتن تکلیفى ندارید خضوع، معنى و مورد ندارد! (امام خمینی، ولایت فقیه یا حکومت اسلامی، ص ۱۴۳).

بحث های ناظر به سیاست گذاری در این گروه  می تواند زمینه ساز تولید علوم سیاسی- اسلامی-ایرانی باشد تا ما را از وابستگی به علوم سکولار ترجمه ای و وارداتی نجات بدهد. حتماَ غیرت اسلامی و انقلابی آزاد اندیشان اجازه نمی دهد که بعد از ۴۳ سال همچنان دانشگاه های ما محروم از علوم انسانی به ویژه علوم سیاسی اسلامی-ایرانی باشد و بخش اعظم اساتید همچون اساتیدشان گرایش های سکولار بیابند و در نتیجه هزاران گونه مشکلات فرهنگی، علمی، اقتصادی و سیاسی برای کشور پدید آورند.

شهیدان دوران های پیش از پیروزی انقلاب مقدس اسلامی و دوران های جنگ داخلی و خارجی و دفاع از حریم و حریم، رسالت شان را به بهترین وجهی انجام دادند و اینک وظیفه نخبگان علمی است که به دغدغه حضرت امام و مقام معظم رهبری لبیک گویند و هسته آغازین وبنیادهای علوم انسانی را در گروه هائی مانند فلسفه سیاسی مجمع عالی پایه گذاری نمایند.

دکتر علیرضا صدرا:

مشکل و چالش پیش روی ما دولت سازی کارآمد است و البته چشم‌انداز ما امت سازی است که این چشم انداز را در گام دوم انقلاب در پیش رو داریم. همه این موارد به حکمرانی بر می‌گردد.

سیاست باید فرا بعدی و فرانهادی باشد و باید خاستگاه سیاست را ببینیم. سیاست باید نقش راهبردی داشته باشد که دو تا کارکرد دارد: یکی سیاستگذاری و دیگری حکمرانی.

اگر سیاستگذاری را درست طراحی و تبیین کنیم حکمرانی بخوبی صورت می گیرد. براین اساس حکمت با حکومت است و خروجی حکومت را اگر الگوی مناسبی طراحی کنیم، دچار افراط و تفریط نمی‌شویم. الآن متون و منابع خوبی در اختیار ما هست.

حجت الاسلام دکتر احمد رضا یزدانی مقدم:

به اعتقاد من منظور اساتید این است که ما می‌توانیم از خاستگاه فلسفه سیاسی اسلامی و از منابع فلسفه سیاسی، راهکار و ایده‌هایی را برای سیاستگذاری عمومی ارائه دهیم، لذا با اصل مطلب موافقم.

دکتر مرتضی یوسفی راد:

در اینکه فرمودید به عنوان گروه سیاستگذاری هم اضافه شود( فلسفه سیاسی و سیاستگذاری) پیشنهاد خوبی است ولی به نظر باید در شرایط کنونی به همین عنوان ( فسلفه سیاسی) اکتفا شود و باید مباحث را از منظر فلسفه سیاسی پیش برد. امروزه با حفظ بنیان‌های حکمی (اسلامی و ایرانی) ما به شدت با مشکل حکمرانی و سیاستگذاری مواجه هستیم. ما در مرتبط کردن حکمت به حوزه عمل مشکل داریم. مناسب است در جلسات گروه بررسی شود چرا دولتمردان و مجریان و سیاستگذاران نمی‌توانند با حوزه حکمت ارتباط بگیرند و متصل شوند. مشکلات زیاد و متعددی وجود دارد که باید بررسی شود.

حکمرانی ما بیشتر با رویکرد فقهی دنبال می‌شود و کمتر با رویکرد حکمی است و بدین جهت حکمرانی در مواردی با برخی از مؤلفه‌های حکمت فاصله دارد.

دکتر شریف لک زایی:

در خصوص ارتباط سیاستگذاری و حکمرانی عمومی مناسب است بحثی صورت گیرد که چرا و چگونه است؟

در همین موضوع این جلسه مناسب است آقای دکتر سوادی تلقی خود را از فلسفه سیاسی بیان کنند اینکه فسلفه سیاسی را مضاف در نظر گرفتند و یا مستقل؟ این نیاز به توضیح دارد.

نکته دیگر در خصوص تاریخ فلسفه سیاسی است که فرمودند متفکران ما به بحث فلسفه سیاسی در گذشته خوب وارد شدند، در این خصوص به نظر توضیحاتی نیاز است چون در تاریخ فلسفه سیاسی مباحثی لازم است که کمتر به آن در همان مقاطع زمانی پرداخته شده است. لذا باید دیدگاه جناب آقای سوادی نسبت به دولت مشخص شود و سپس به مسائل دیگر پرداخته شود.