نشست علمی “فلسفه تفاوت‌های طبیعی زن و مرد از دیدگاه شهید مطهری“ برگزار شد.

نشست علمی با عنوان “فلسفه تفاوت‌های طبیعی زن و مرد از دیدگاه شهید مطهری“ چهارشنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ ساعت ۱۶:۳۰ به‌صورت مجازی و حضوری در مجمع عالی حکمت اسلامی واقع در خیابان ۱۹ دی، کوچه ۱۰، کوچه ۲ برگزار شد.

دبیر علمی نشست “فلسفه تفاوت‌های طبیعی زن و مرد از دیدگاه شهید مطهری” را جناب آقای محمدباقر خراسانی بر عهده داشتند.

خلاصه بحث به شرح ذیل است:

دکتر حسین بستان:

بحث تفاوت‌های طبیعی زن و مرد، بحث گسترده‌ای است که بناست، با رویکرد فلسفی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

مباحث در سه محور اساسی بیان می‌شود؛ در محور نخست، گزارشی اجمالی از اصل دیدگاه شهید مطهری و در دو محور دیگر، جهت تکمیل فرمایشات شهید مطهری، دو ملاحظه اساسی بیان می‌شود. شهید مطهری، در کتاب «نظام حقوق زن» در ذیل مباحث متفاوتی، به بیان تفاوت طبیعی زن و مرد پرداخته‌اند و این موضوع را از دیدگاه فلسفی مورد ارزیابی قرار داده‌اند.

شهید مطهری درصدد بیان این مطلب است که آیا با توجه به وجود تفاوت‌های طبیعی در میان زن و مرد، می‌توان تفاوت حقوقی استنتاج کرد. وجود یکسری تفاوت‌ها در میان زن و مرد موجب پیدایش یکسری حقوق متفاوت شده است و این تفاوت، از جهت تفاوت در استعداد زن و مرد است؛ اشکالی که در اینجا مطرح است این است که، انطباق حق بر وجود یک قابلیت طبیعی، توسط شهید مطهری بیان نشده است. شهید مطهری بیان کرده‌اند، استعداد زن و مرد در خانواده است و در عرصه اجتماعی تفاوتی وجود ندارد. بر فرض پذیرش این مورد، آیا میان خانواده و جامعه نسبتی وجود ندارد؟ آیا زندگی خانوادگی بر زندگی اجتماعی تأثیر ندارد؟

دکتر محمد حسین طالبی:

طبیعت، یک امر صنفی است که گاهی اکتسابی و گاهی غیراکتسابی است. مذکر و مؤنث بودن هم به همین‌صورت است. طبیعت صنفی وجود دارد و حقوق خاص براساس هر صنف خاص تعیین می‌شود.

در هر جایی که وجود موجود باشد، طبیعت هم وجود دارد. برخی از طبایع ماهیت ندارد و برخی ماهیت جوهری دارند. برخی از طبایع، ماهیت عرضی دارد. براساس مبانی فلسفی در اسلام، طبایع به لحاظ ماهوی و جوهری مختلف هستند و حقوق مختلف ایجاد می‌شود. باید قوانین حاکم بر موجودات شناخته شود تا بتوان قانون طبیعی را کشف کرد. برای کشف قانون طبیعی دو رکن وجود دارد:

  • ذات موجود.
  • هدفی که طبیعت دارد. برای هر طبیعتی یک هدفی وجود دارد.

دکتر زهرا شریف:

برای تأسیس حقوق و قانون‌گذاری که دارای ابعاد و جوانب متعددی دارد. اگر زن و مرد درصدد مطالبه حق در عرصه‌های متفاوت باشند، طبیعت توان پاسخگویی نخواهد داشت. گاهی مصلحت خانوادگی و اجتماعی به این صورت است که حکم برخی از اقتضاهای طبیعی نباید اجرا شود. به لحاظ عقلانی، ربط و اقتضای ذاتی و تلازم عقلانی میان این دو وجود ندارد و این مهم‌ترین نکته‌ای است که مطرح است.

شهید مطهری، بحث حقوق طبیعی را زمانی مطرح می‌کنند که گویا دامنه و پیشینه بحث را مدنظر نداشته‌اند.

اصل بیان این است که میان زن و مرد تفاوتی وجود ندارد مگر اینکه خلاف آن ثابت شود که اتفاقاً از طریق خطابات خلاف آن ثابت شده است و از همین طریق خواهیم یافت که تفاوت حقوق زن و مرد در عرصه‌های مختلف مشخص خواهد شد.

ولو اینکه در بحث حقوق و تفاوت‌ها، خطابات شرعی را ملاک می‌دانیم، اما وجود تفاوت‌های جسمی میان زن و مرد، تا چه حدی می‌تواند ظرف مناسبی برای تبیین تفاوت حقوقی زن و مرد در عرصه‌های متفاوت باشد؟