نشست علمی “حکمت اشراق؛ چیستی و ویژگی ها” در تاریخ ۹ مرداد ۱۴۰۰ برگزار شد. این نشست همزمان برای مخاطبین داخل و خارج از کشور قابل استفاده بود و به زبان عربی نیز ترجمه شد. کارشناسان این نشست حجت‌الاسلام دکتر محمدمهدی گرجیان استاد فلسفه دانشگاه باقرالعلوم و حجت‌الاسلام علی امینی‌نژاد استاد و پژوهشگر حوزه فلسفه و عرفان بودند. دبیر علمی نشست را نیز حجت الاسلام دکتر روح‌الله سوری استادیار فلسفه دانشگاه خوارزمی به عهده داشتند. این نشست به همت “مجمع عالی حکمت اسلامی” و با همکاری “مرکز الاسلام الاصیل” برگزار گردید.
در آغاز کارشناسان محترم به تبیین شخصیت علمی، اخلاقی و معنوی شیخ اشراق پرداختند. بر این پایه شهاب الدین سهروردی از آغاز کودکی هوشی سرشار و زیرکی فراوانی داشت و تا پیش از ۲۰ سالگی حکمت مشاء را به طور کامل فرا گرفت. سپس به وادی عرفان روی آورد و به سیر و سلوک پرداخت که نتیجه آن دستیابی به شهودهای قلبی بود.
محور دوم نشست به بررسی زمینه های شکل گیری حکمت اشراق اختصاص یافت. این زمینه ها عبارتند از: ۱. افول حکمت مشاء با نقدهای برخی صوفیان مانند غزالی و برخی متکلمان مانند فخر رازی. ۲. انتقادهای برخی فیلسوفان سرآمد به دیدگاه های رایج حکمت مشاء، مانند نقدهای ابن سینا در گوشه‌هایی از اشارات و در مقدمه کتاب “منطق مشرقیه”. ۳. شخصیت عرفانی و شهودی جناب سهروردی و باور او به نقش کاربردی شهود در کشف حقیقت. ۴. علاقه فیلسوفان مسلمان به دفاع عقلانی از آموزه های دینی. ۵. بروز زمینه‌هایی برای تکامل منطق ارسطویی و پاسخگو کردن آن در رویارویی با شهود قلبی.
محور سوم این نشست به بررسی نوآوریهای روشی شیخ اشراق پرداخت. بر این پایه شیخ اشراق نخستین فیلسوف مسلمان است که شهود را در کنار عقل به خدمت گرفته است. اکنون این پرسش مطرح می‌شود که استفاده از شهود قلبی در فلسفه چگونه باید باشد که فلسفه را به عرفان نظری تبدیل نکند؟ کارشناسان محترم چند راهکار پیشنهاد دادند ۱. الهام گیری از شهود قلبی برای طرح مسائل نوین که عقل مشائی به تنهایی تصوری از آنها نداشته است. ۲. دریافت حد وسط در فرایند شهود و تشکیل برهان عقلی. ۳. پی بردن به برخی مغالطات ناخودآگاه فیلسوف از طریق مخالفت محتوای عقلی و شهودی. ۴. تشدید ساحت روان‌شناختی یقین به سبب مطابقت روشهای عقلی و شهودی و رسیدن به حقیقت واحد. ۵. استفاده مستقیم از محتوای شهودی به عنوان یکی از مبادی برهان؛ زیرا که محسوسات که یکی از از بدیهیات شش گانه هستند به محسوسات ظاهری و باطنی تقسیم می شوند و شهود می تواند به عنوان محسوس باطنی یکی از مبادی برهان قرار گیرد. ۶. استفاده مستقیم از محتوای شهودی به عنوان گونه‌ای از متواترات؛ زیرا که گزارش شهودگران مختلف از ادیان، فرهنگ‌ها، مکان‌ها و زمان های مختلف در برخی محتواها مشترک است و این تواتر گزارش ها می‌تواند به عنوان بخشی از متواترات جزء مبادی برهان قرار گیرد مانند برخی گزارش‌های رصدی که منجمان درباره برخی ستارگان که هرگز ندیده ایم می دهند و ما نیز می‌پذیریم.
محور چهارم این نشست به بررسی نوآوری های محتوایی حکمت اشراق پرداخت. بر این پایه جناب سهروردی نوآوریهای محتوایی گوناگونی داشته است؛ برای نمونه دیدگاه تشکیک نخستین بار از سوی ایشان مطرح شده است. همچنین او تعداد عقول طولی را بسیار بیشتر از ۱۰ عدد میداند. افزون بر اینکه به عقول عرضی (مثل افلاطونی) نیز قائل است. همچنین بحث عالم مثال نخستین بار از سوی ایشان در نظام فلسفی مطرح شده است. شایان یادآوری است که طرح عالم مثال ثمرات بسیار مهمی در بحث های فلسفی، عرفانی و دین پژوهی دارد.
