مشهور است که صدرا ساختمان فلسفی خود را بر نظریه‌اش دربارۀ وجود بنا کرده است. یک پرسش در مواجهه با فلسفۀ صدرا این است که او در بیان نظریه‌اش دربارۀ وجود، قصد دارد چه ایده‌ای را بیان کند و درصدد است چه مسئله یا مسئله‌هایی را حل کند؟ وجود و ذات؛ تفسیری از صدرا در سیاق تاریخی، پاسخ‌هایی است به این پرسش تاریخی. کتاب حاضر نظریۀ صدرا را در تقابل با نظریۀ میرداماد تفسیر می‌کند، این تقابل را در آینۀ نزاع دشتکی و دوانی تصویر می‌کند و این نزاع را تا جدالی تفسیری بر سر متن‌های ابن‌سینا دنبال می‌کند.
علامه سیدمحمد حسین طباطبایی(ره) در طول عمر با برکت خود، با گفت‌وگوهای علمی، تدریس، تألیف و پرورش شاگردان فرهیخته، نقشی کم‌نظیر و ستودنی در احیاء و گسترش حکمت اسلامی در عصر معاصر داشتند.
اجلال از مقام علمی این حکیم متأله و بازخوانی آراء، آثار و اندیشه‌های ماندگار این عالم عامل، تأثیر به‌سزایی در ترویج و توسعه گفتمان حکمت اسلامی دارد.
دفتر سوم یادنامه علمی علامه طباطبایی(ره) حاوی مجموعه مباحث و مطالب سومین ویژه برنامه‌های بزرگداشت علامه طباطبایی می‌باشد که در سال ۱۳۹۶از سوی مجمع عالی حکمت اسلامی برنامه‌ریزی و اجرا شد.
اگر جهان بر مبنای نظم و قانون و ریاضی‌گونه آفریده شده است، دیگر چه نیازی به حضور و دخالت مستمر خداوند در عالم است؟ در پاسخ به این پرسش سترگ، برخی معتقدند خداوند پس از آفرینش جهان تنها نظاره‌گر بیکار و معمار بازنشسته است. فیلسوفان مسلمان با تأثیرپذیری از تعالیم نبوی بر این عقیده‌اند که آفرینش جهان یک بار برای همیشه، از اساس بی‌معنا و توجیه‌ناپذیر است. فقر وجودی وصف جدایی‌ناپذیر جهان است، از این‌جهت خداوند دائماً در حال آفرینش است. انگاره خلق مستمر ریشه در قرآن کریم دارد و ساقه و ثمره آن در حکمت متعالیه به بار نشسته است.
نهاد عقل دارای کارکردهایی از جمله تفکر برای رسیدن به واقع است که با آن، تصور یا تصدیق نظری کاشف از واقع به‌دست می‌آید. عقل در این کارکرد اصول و قوانینی دارد که در کتاب برهان ابن‌سینا به‌تفصیل، طی چهار مقاله آشکارسازی شده است. سه مقاله نخست ناظر به اصول و قوانین در بخش تصدیقات نظری و مقاله چهارم ناظر به بخش تصورات نظری است. ابن‌سینا در این کتاب در کنار بررسی آن اصول و قوانین، اصول و قوانین مبادی تصورات و تصدیقات و ساختار کلی علوم برهانی را نیز واکاوی نموده و در خلال این امور، اعتبارسنجی دیگر مباحث منطقی را نیز ارائه کرده است.
بدایع‌الحکم مشتمل بر هفت پرسش و پاسخ در باب شناخت خدا، رابطه ذات و صفات، رابطه حق و خلق، وحدت یا کثرت وجود، مراتب وجود، فیض منبسط، علم حق به موجودات و معمای شر است. این هفت پرسش از سوی بدیع‌الملک شاهزاده قاجار طرح شده است. آقاعلی مدرس با توجه به دستاوردهای فلسفی و عرفانی و بر اساس برخی از اندیشه‌های خود، کوشیده است بهترین پاسخ را به این پرسش‌ها بدهد؛ البته او در پرسش هفتم به نظرِ برخی اندیشمندان غربی اشاره کرده است.
آقاعلی مدرس افزون بر اسفار بر دیگر کتاب‌های ملاصدرا نظیر شواهد الربوبیه، شرح هدایه اثیریه، تعلیقه بر حکمه الاشراق، تعلیقه بر الهیات شفاء و اسرار الآیات حاشیه و شرح نگاشته است. حاشیه بر شوارق، الافق المبین، لمعات الهیه، رساله سرالقدر و … و رسایلی مانند رساله حقیقت محمدیه، تاریخ حکما، رساله سرگذشت، خطبه توحیدیه و … از دیگر آثاری است که در این جلد آمده است.
تعلیقات اسفار مشتمل بر حواشی آقاعلی مدرس بر متن اسفار ملاصدرای شیرازی و حاشیه‌های آن (ملاهادی سبزواری، ملااحمد اردکانی یزدی و ملارضا تبریزی) است. بیشتر تعلیقات، توضیحی و تحلیلی بوده و در برخی موارد آقاعلی بر اساس حکمت متعالیه به تقریرهای تازه دست یافته است. نوآوری و نقد از دیگر ویژگی‌های این کتاب است که جلد حاضر، دربردارنده تعلیقات سفر اول و دوم می‌باشد.
علامه سیدمحمد حسین طباطبایی۱ در طول عمر با برکت خود، با گفت‌وگوهای علمی، تدریس، تألیف و پرورش شاگردان برجسته، نقشی کم‌نظیر و ستودنی در احیاء و گسترش حکمت اسلامی در عصر معاصر داشتند. اجلال از مقام علمی این حکیم متأله و بازخوانی آراء، آثار و اندیشه‌های ماندگار این عالم عامل، تأثیر به‌سزایی در ترویج و توسعه گفتمان حکمت اسلامی دارد. دفتر دوم یادنامه علمی به بررسی آراء و اندیشه‌های علامه طباطبایی۱ می‌پردازد.
نهاد عقل دارای کارکردهایی از جمله تفکر برای رسیدن به واقع است که با آن، تصور یا تصدیق نظری کاشف از واقع به‌دست می‌آید. عقل در این کارکرد اصول و قوانینی دارد که در کتاب برهان ابن‌سینا به‌تفصیل، طی چهار مقاله آشکارسازی شده است. سه مقاله نخست ناظر به اصول و قوانین در بخش تصدیقات نظری و مقاله چهارم ناظر به بخش تصورات نظری است. ابن‌سینا در این کتاب در کنار بررسی آن اصول و قوانین، اصول و قوانین مبادی تصورات و تصدیقات و ساختار کلی علوم برهانی را نیز واکاوی نموده و در خلال این امور، اعتبارسنجی دیگر مباحث منطقی را نیز ارائه کرده است.
در میان براهین اثبات وجود خدا در فلسفه اسلامی، صدرالمتألهین برهانی اقامه کرده که آن را در رتبه پس از برهان صدیقین، شریف‌تر از سایر براهین و بالاتر از آنها می‌داند. در این برهان که صدرالمتألهین نام «برهان معرفت نفس» را بر آن می‌نهد، سعی بر این است که از طریق معرفت حصولی نفس انسان و احکام و عوارض آن به معرفت خداوند نائل آیند. در این کتاب تقریرهای گوناگون حیث برهانی معرفت نفس در فلسفه صدرایی بررسی شده و سپس بر آیات و روایات معرفت نفس تطبیق داده شده است.
جستاری در ژرفای معرفت‌شناسی که اصلی‌ترین یا بنیادی‌ترین مباحث معرفت‌شناختی را کانون توجه قرار داده، در هشت بهره سامان یافته است:
۱٫ تعریف معرفت و تحلیل آن؛ ۲٫ امکان معرفت و عقلانیت آن؛ ۳٫ منابع یا راه‌های معرفت؛ ۴٫ اقسام معرفت (علم حضوری و حصولی و نیز علم حصولی؛ مفاهیم و تصورات)؛ ۵٫ علم حصولی؛ تصدیقات و اقسام آنها؛ ۶٫ حقیقت یا تعریف صدق؛ ۷٫ معیار صدق قضایای پیشین؛ ۸٫ معیار صدق قضایای پسین.
فلسفه اسلامی با عمری بیش از هزار سال، سه مکتب مهم و اساسی مشاء، اشراق و حکمت متعالیه را به خود دیده است. این مکاتب در طول یکدیگر قرار داشته‌اند و بخشی از مجموعه‌ای واحد را تشکیل می‌دهند. اما کاروان فلسفه همچنان در حرکت است و اندیشمندان بسیاری به تبیین مکاتب فوق و نیز ارائه دیدگاه اختصاصی خویش می‌پردازند. آیت‌الله فیاضی نیز با غور و دقت در مسائل فلسفی در طول ده‌ها سال، دیدگاه‌های خاصی را در جهت تکمیل مباحث فلسفه و نیز تقریب آنها به آموزه‌های اسلامی ارائه کرده است. پژوهش حاضر درصدد بیان آرای اختصاصی آیت‌الله غلامرضا فیاضی در پاره‌ای از مسائل فلسفه اسلامی است.
کتاب حاضر پس از مفهوم‌شناسی و بیان مبادی تصوری بحث، به طرح مباحث عمده معرفت‌شناسی اخلاق، از جمله عقلی یا شرعی بودن، یقینی یا مشهوری بودن، و بدیهی یا نظری بودن قضایای اخلاقی از منظر اندیشمندان مسلمان پرداخته است. اثر حاضر در هفت فصل با عناوین مفاهیم، معرفت‌شناسی مفاهیم اخلاقی، منابع و راه‌های شناخت قضایای اخلاقی، عقلی بودن قضایای اخلاقی، عقلانی بودن قضایای اخلاقی، بداهت قضایای اخلاقی، و اطلاق قضایای اخلاقی تنظیم گردیده است.
کتاب حاضر، مجموعه‌مقالات منتخب «همایش ملی حکیم طهران؛ نکوداشت مقام علمی آقاعلی مدرس زنوزی (حکیم مؤسس)» است که مشتمل بر مقالاتی پیرامون مباحث تطبیقی، احوالات و اندیشه‌های آقاعلی مدرس زنوزی مشهور به حکیم طهران می‌باشد که در دو جلد و پنج بخش تنظیم شده است. جلد اول این کتاب، مباحث «زیست‌نامه» و «وجود» را دربرمی‌گیرد.
کتاب حاضر، مجموعه‌مقالات منتخب «همایش ملی حکیم طهران؛ نکوداشت مقام علمی آقاعلی مدرس زنوزی (حکیم مؤسس)» است که مشتمل بر مقالاتی پیرامون مباحث تطبیقی، احوالات و اندیشه‌های آقاعلی مدرس زنوزی مشهور به حکیم طهران می‌باشد که در دو جلد و پنج بخش تنظیم شده است. جلد دوم مجموعه‌مقالات مباحث «منطق و روش‌شناسی»، «نفس و معاد» و پژوهش‌های «تطبیقی» را در برمی‌گیرد.
کتاب حاضر گزارش کامل شانزده پیش‌نشست علمی «همایش ملی حکیم طهران؛ نکوداشت مقام علمی آقاعلی مدرس زنوزی (حکیم مؤسس)» است که در مراکز علمی قم، تهران، مشهد، اصفهان، شیراز و مرند با حضور و سخنرانی اساتید، فضلا و کارشناسان محترم برگزار شده است. براین‌اساس، موضوعات و مجموعه‌مباحث پیش‌نشست‌ها با توجه به محورهای فراخوان مقالات همایش تنظیم گردید، تا بر غنای علمی همایش افزوده شود
فلسفه اسلامی با عمری بیش از هزار سال، سه مکتب مهم و اساسی مشاء، اشراق و حکمت متعالیه را به خود دیده است. این مکاتب در طول یکدیگر قرار داشته‌اند و بخشی از مجموعه‌ای واحد را تشکیل می‌دهند. اما کاروان فلسفه همچنان در حرکت است و اندیشمندان بسیاری به تبیین مکاتب فوق و نیز ارائه دیدگاه اختصاصی خویش می‌پردازند. آیت‌اللّٰه فیاضی نیز با غور و دقت در مسائل فلسفی در طول ده‌ها سال، دیدگاه‌های خاصی را در جهت تکمیل مباحث فلسفه و نیز تقریب آنها به آموزه‌های اسلامی ارائه کرده است. پژوهش حاضر درصدد بیان آرای اختصاصی آیت‌اللّٰه غلامرضا فیاضی در پاره‌ای از مسائل فلسفه اسلامی است.
